top of page
Çocuğunuzun Beyni Nasıl Çalışır?:
8 Nöro-Gelişimsel Alan

How your child's brain develop?:
8 Constructs of the Learning Framework 
 

            Bir danışmanlık merkezinde, okulda veya hastanede yapılan psikolojik bir değerlendirme sonucunda uzman tarafından verilen çocuğunuzun profil analizinde bahsi geçen “gelişim” terimleri aslında ne anlama geliyorlar? Veya çocuğunuzda günlük hayatta farkettiğiniz bir güçlülük veya zayıflık durumunu nasıl anlamlandırabilirsiniz? Veya daha basit bir soru: Tüm bu zayıflık ve güçlülükler nereden geliyor, ve çocuğunuzun geleceği açısından ne anlamlar taşıyorlar?

Tüm bu sorular, çocuğunuzun büyüyüşüne şahit oldukça, siz ebeveynlerin çok defa aklından geçmiş olabilir. Aslında, gelişmekte olan becerilerin çoğu nörolojik kaynaklıdır ve her bir beceri farklı bir nörolojik alanın ürünüdür. Şunu bilmek gerekir ki, her çocuğun zihni, biz farketmesek de en az bir alanda uzmanlaşmaktadır. Ebeveynler, eğitimciler veya uzmanlar olarak eğer bu parlayan alanı fark edebilirsek, çocuğumuzun ileriki başarılarına imkan sağlamış, ve onların önlerini açmış oluruz. Öğrenme güçlükleri konusunda uzmanlaşmış olan ünlü pediyatrist Dr. Mel Levine “All Kinds of Minds” adlı kitabında, beynin gelişim sürecinde uzmanlaşabileceği sistemleri 8 ana başlık altında sınıflandırmıştır.

 
1.   Ardışık Düzenleme Sistemi (Temporal Sequential Ordering)
 

Mevsimler, zaman kavramı, bir film kurgusu, ayakkabı bağlama için gerekli olan el hareketlerinin sıralanışı gibi sıraya sokma gerektiren düzenlemeleri, zihnimizde doğru şekilde düzenlememizi sağlar. Çocuklarda göstergeleri: Planlama, randevulara yetişme, ders programını/takvimini düzenleyebilme, kurguları sıraya sokabilme, hikaye anlatma, işlem yapma gibi alanlarda bu zihin sistemine günlük hayatta sıkça başvururuz.

 

2.   Hafıza Sistemi (Memory)

 
2.a. Kısa Süreli Hafıza
 

Bilginin sadece birkaç saniye zihinde muhafaza edilmesini sağlar. Çocuklarda göstergeleri: Yönergeleri zihinde tutabilme (akılda tutabilme ve farkında olma) bu alanine güçlü olduğunun çocuklardaki en basit göstergesidir.

 

2.b. Aktif İşleyen Hafıza 

 

Aynı anda birkaç şeyi zihinde tutabilme becerisini düzenler. Çocuklarda göstergeleri: Zihinden problem çözebilme, çok yönlü düşünebilme, aynı anda 2 işi birlikte yapabilmek bu sistemin ürünleridir.

 

2.c. Uzun Süreli Hafıza

          

Kalıcı bilgilerin zihinde depolanmasını sağlar. Çocuklarda göstergeleri: Okulda öğrenilmiş bilginin işlenmesi/hatırlanması, telefon numaralarının hatırlanması, bu alanla alakalı becerilerdir.

 

 

3.   Mekansal Düzenleme Sistemi (Spatial Ordering)
 

Bir bütünün parçalarının her birine hakim olabilmei onları zihinde ayrıştırabilme ve düzenleme becerisi, yol tariff edebilmek ve yol bulmak gibi beceriler bu alanla alakalıdır. Çocuklarda göstergeleri: Yap-boz çözebilmek, defter sayfasını idareli ve düzenli kullanabilmek, oyuncakların parçalarını ayrıştırıp yeniden bütün haline getirebilmek gibi becerilerdir.

 

4.   Dikkat Kontrol Sistemi (Attention)
 

Dikkat toplayabilme ve odaklanabilme becerilerini kontrol eden sistemdir. Çocuklarda göstergeleri: Yapılan işe, dış uyaranları yok sayarak odaklanabilmek, sunulan bilginin çoğunluğunu öğrenebilme, ve bu bilgiye uygun doğru davranış ve eylemleri sergileyebilme becerileri dolaylı da olsa bu sistemin de kontrolu altındadır.

 

5.   Sosyal Düşünme Sistemi (Social Cognition)
 

 

“Sosyal İletişim Becerileri”  diye de adlandırılan alanı control eden sistemdir. Çocuklarda göstergeleri: iletişim becerileri,  duygu tanımlama/ifade edebilme, empati kurabikme, gibi sosyal hayatımızda ihtiyaç duyduğumuz “duygusal zeka” sosyal beceri alanımızdır.

 

6.   Yüksek Düşünme Sistemi (Higher Order Cognition)
 

En karmaşık zihinsel beceri sistemimizdir. Sorun çözme, sorunlarla başedebilme durumlarında çocukların sıkça karşısına çıkar. Çocuklarda göstergeleri: Problemi adımlara bölebilme, her adımda gerekli olan ufak çözümleri görebilme, ve böylece genel sorunun çözümüne gidebilme becerisidir. Sistem, kavramlarla düşünebilme, problem çözme amaçlı düşünebilme, eleştirel düşünebilme, kurallarla düşünebilme ve yaratıcı düşünebilme alt becerilerini barındırır.

 

7.   Motor Sistemi (Neuromotor Functions)

 

Kaslarımızın doğru ve yeterli kullanımını sağlayan yönetici bir sistemdir. Çocuklarda göstergeleri: Çatal-kaşık kullanabilme, top oyunlarını oynayabilme, yazı yazabilme, dans edebilme gibi aktif kas çalışması gerektiren becerilerin kontrolünü sağlar.

 

8.   Dil Sistemi (Language)
 

Bilgilerin aktarilması ve iletişim sağlanması için gerekli olan sistemdir. Çocuklarda göstergeleri: Kompozisyon yazma, şiir okuma, tartışmayı yürütme, sınav sorularını yanıtlama gibi beceriler bu alanla alakalıdır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Görüldüğü gibi, insan nörolojik yapısı yeterince karmaşık ve çok fonksyonludur. Sanıldığının aksine, yaş ile doğru ve eşit orantılı bir gelişim kesinlikle söz konusu değildir. Yetişkinler de dahil olmak üzere, her bireyin güçlü ve zayıf sistemleri mevcuttur. Çocuklarımızın güçlü gelişen sistemlerini keşfedip, daha da güçlendirmek, zayıflıklarının üzerine gitmek ve hayıflanmaktan çok daha umut verici olacaktır.

 

 

Referanslar:

Levine, M. D. (1992), All Kinds of Minds: A Young Student's Book about Learning Abilities and Learning Disorders, Educators Publishing Service.

 

 

Uzm. Psk. Ruti Asa

07.2014

 

bottom of page