Çocuk gelişimi, kendi içerisinde aşamaları olan, becerilerin üstüste eklenerek geliştiği, sürekli ilerleyen karmaşık bir süreçtir. Özellikle erken çocukluk dönemi gelişimi, çocuğun okul çağı davranışlarının belirlenişi ve ergenliğe doğru kişiliğinin oturması yolunda önemli mihenk taşlarını oluşturmasından dolayı son derece önemli bir dönemdir. Bu gelişim yolculuğunda her çocuk aynı yolu izleyip aynı basamaklardan geçseler de, bu gelişimin hızı ve biçimi çocuktan çocuğa değişkenlik gösterir. Bu sürecin özelliklerini ve belirleyici noktalarını tanıyıp anlamak, ebeveynlerin çocuklarının gelişimi karşısındaki tutum ve onlara olan davranışlarını belirleyecek ve çocuklarına sağlıklı bir destek planı belirlemelerini sağlayacaktır.

 

Ebeveynlerin bu süreç içerisinde dikkat etmesi gereken 4 ana alan vardır:

​

• Başın dengesi, oturma, uzuvların kullanımı, hareket becerileri ve kağıt kalem becerileri gibi motor davranışlar (beden, hareket ve ince motor gelişimi).

• Dil ve konuşma becerileri, sözcükleri kavrama, konuşulanı algılama, el-göz koordinasyonu, ve zihin fonksyonlarını kapsayan dil gelişimi ve bilişsel gelişim.

• Tuvalet eğitimi, giysi giyme/çıkarma ve beslenme becerileri gibi öz bakım becerilerini kapsayan kişisel-sosyal davranış gelişimi.

Duygu gelişimi & ifadesi, basit iletişime geçme, mimik ve yüz ifadelerinin sergilenişi, duygularla tepki vermeyi içeren duygusal gelişim.

 

 

0- 1 yaş gelişimi (Bebeklik)

 

Doğumdan sonraki ilk üç ayda bebeklerin göz kapak kasları geliştiğinden dolayı, objeleri, yüzleri takip edebilme becerileri gelişir. Aynı zamanda işitme işlevleri de gelişmektedir, ve sesleri takip edebilmeye ve hatta tepki vermeye başlarlar. 3. Haftadan itibaren, insan sesine gülümseme ile tepki verme başlar. 3 ile 6 ay arası bebekler yavaş yavaş küp, blok, saplı oyuncaklar gibi nesneleri  kavramaya başlarlar. Başlarını dik tutabilirler ve hatta başlarını çevirerek nesneleri izleyebilir, takip edebilirler. Bu aylar itibariyle tek heceli sesler çıkarılmaya başlanır. Bu dönemde etraflarındaki diğer bebekleri farkederler. Ellerindeki obje alınınca sinirlenirler. 6 ile 12 ay arasında, yere bakabilmek için bebekler başlarını yere eğmeye başlarlar. Yine bu dönemde, iki parmak ile kavramaları geliştiğinden dolayı, ellerine verilen yemeği ağızlarına götürebilirler. Ellerini çırpabilir, ve konuşana gülerek tepki verebilirler. Özellikle 8 ve 9. Aylarda desteksiz oturma ve tutunarak ayakta durma becerileri gelişir. Tek heceli sesleri çıkartabilir ve 1. Yaş doğumgünü yaklaşırken konuşma başlangıcı görülebilir.

 

 

2-3 yaş gelişimi (Erken Çocukluk)

 

2. yaş doğumgünü itibariyle çocuklar, ihtiyaçlarını biraz daha yardımsız  karşılamaya başlarlar. Kendi başlarına giyinmeye, el yıkamaya, yap-boz oynamaya başlayabilirler. Atlama, tırmanma, koşma, bisikletin pedallarını çevirme, zıplama gibi motor becerileri de gelişmektedir. Bu yaşlarda, eğitim ile de desteklenirse objeleri, hayvanları, şekilleri hızlıca tanımaya başlayabilirler. Anlamlı konuşma artık tamamlanmıştır, ihtiyaçlarını açıkça ifade edebilirler. Sorun çözme becerisi gelişmeye başlamıştır. Saklanan nesneleri arama becerisi geliştirir. Bu yaş çocuğu, soyut düşünme becerisi henüz gelişmediğinden dolayı, hayal ile gerçeği ayırt etme konusunda zorlanır. Etrafındaki insanların davranış, jest ve mimiklerini taklit eder, ve yetişkinler tarafından ödüllendirilmekten hoşlanır. 2-2,5 yaş döneminde, “2 yaş negativizm sendromu” ile gelen öfke krizleri görülebilir. Bu dönemde her yaptıklarını kendi başlarına yapmak ister ve yeterliliklerini yetişkinlere sergilemek isterler.

 

 

3-6 yaş (Okul öncesi)

 

3 yaş itibariyle çocuk artık okulöncesi döneme hazırdır. Çoğu bireysel oyun becerilerini kendi başına karşılayabilir durumdadır. Yüksek kule yapma, hayali senaryolar üzerinden teatral oyun kurma, hayali olaylar anlatma gibi becerileri gelişir ve oyun dünyasında saatlerini harcayabilir. Geçmiş-gelecek kavramları zihninde oturmuştur. Hayal ile gerçeği ayırabilir. Kelime haznesi ve bilişsel fonksyonları zıt anlam ve eşanlam bilme seviyesine gelmiştir.  3 yaş itibariyle, kağıt üzerinde basit şekilleri bakarak kopya edebilir. İnsan çizme, dik çizgi çizebilme, uhu makas gibi gereçleri kavrayabilme gibi ince motor becerileri de okulöncesi seviyede uygulanan çoğu etkinliği karşılayabilir seviyeye gelmiştir. Hangi elinin baskın olduğu artık bellidir. Tuvalet ihtiyacının farkındadır ve gerektiğinde bunu belirtir. Akranları ile oyun oynama 3 yaş itibariyle görülebilir. Anneye bağlılık azalır ve 2 yaş negativism sendromu, bencilliğin azalması ile hafifler. Başkalarının duygularını anlama ile başlayan empati becerisinin ilk tohumları bu yaşlarda atılır. 4 yaş itibariyle düğme ilikleme çözme becerisi, atılan topu yakalama, üstünü kirletmeden çatal kaşık ile yemek yeme gibi motor becerileri gelişir. Dil kendini ifade etme ve olayları anlatmak için yeterli düzeye ulaşmıştır. Yalan söyleyebilir. Paylaşma, kurallara uyma, ahlaklı davranma konularında problem yaşar. Akranlarına karşı saldırgan davranışlar sergileyebilir. 5 yaş itibariyle artık beden hareketleri ve koordinasyonu mükemmeldir. Hareketlidir, ve yerinde durmakta zorlanır. Artık kendini düzgün cümlelerle ifade edebildiği ve sorun çözme becerilerinin gelişmiş olmasından dolayı sosyal ilişkileri düzene girer. 6 yaşta ise sosyal duygusal alanda 4 ve 2 yaş negativism krizlerine geri dönülebilir. Oyunlarda lider olmak ve kuralları hep kendisi koymak ister. Paylaşmakta yine zorlanmaktadır. Saldırgan davranışlar sergileyebilir. Grup oyun becerileri hala mükemmelleşmemiştir.

 

      Görüldüğü gibi 0-6 yaş gelişimi çok katmanlı ve yoğun bir gelişim dönemidir. Bu basamakların yakından takibi en başta ebeveynlerin elindedir. Beceriler gelişiminde herhangi bir gecikme durumunda erken müdahale hayati önem taşımaktadır.

 

Uzm. Psk. Ruti Asa

03.2014